การให้ยาเคมีบำบัดสูตร AC ในการรักษามะเร็งเต้านม

รศ.พญ.เยาวนุช คงด่าน พญ.มธุรส สุขวณิช

ความหมายของยาเคมีบำบัดสูตร AC

ยาเคมีบำบัดสูตร AC ประกอบด้วยยา Adriamycin (Doxorubicin) และ Cyclophosphamide เป็นสูตรยาที่ใช้ในการรักษามะเร็งเต้านมที่มีการแพร่กระจายหรือมะเร็งเต้านมในระยะเริ่มแรก โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อทำลายเซลล์มะเร็งและป้องกันการกลับมาเป็นซ้ำของโรค

ส่วนประกอบของสูตร AC

1. Adriamycin (Doxorubicin)

   • ปริมาณยา: 60-75 มก./ตร.ม.

   • คุณสมบัติ: ยานี้มีคุณสมบัติทำลาย DNA ของเซลล์มะเร็ง ทำให้เซลล์มะเร็งไม่สามารถแบ่งตัวและเจริญเติบโตได้

2. Cyclophosphamide

   • ปริมาณยา: 600-750 มก./ตร.ม.

   • คุณสมบัติ: ยานี้ทำลาย DNA ของเซลล์มะเร็ง ยับยั้งการเจริญเติบโตและการแบ่งตัวของเซลล์มะเร็ง

วิธีการให้ยา

การให้ยาเคมีบำบัดสูตร AC จะทำการให้ยาเป็นระยะเวลาทุก 3 สัปดาห์ รวมทั้งหมด 4 ครั้ง การให้ยาในลักษณะนี้ช่วยให้ร่างกายมีเวลาพักฟื้นระหว่างการรักษา และลดผลข้างเคียงที่เกิดจากยา

ข้อควรระวัง

1. การติดเชื้อ: เนื่องจากการใช้ยาเคมีบำบัดสามารถทำให้ภูมิคุ้มกันลดลง ผู้ป่วยควรหลีกเลี่ยงการสัมผัสกับคนที่ป่วยและรักษาสุขอนามัยที่ดี

2. ภาวะแทรกซ้อนของหัวใจ: Doxorubicin สามารถส่งผลกระทบต่อการทำงานของหัวใจ ดังนั้นการตรวจสอบการทำงานของหัวใจก่อนและระหว่างการรักษาจึงเป็นสิ่งสำคัญ

3. ปัญหาการทำงานของตับและไต: ผู้ป่วยควรมีการตรวจสอบการทำงานของตับและไตอย่างสม่ำเสมอ

การจัดการเรื่องหัวใจ

เนื่องจาก Doxorubicin มีความเป็นพิษต่อหัวใจ ผู้ป่วยควรได้รับการประเมินความเสี่ยงและการตรวจสอบอย่างสม่ำเสมอเพื่อป้องกันภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้น

1. การตรวจสอบการทำงานของหัวใจ

   • การตรวจค่าการบีบตัวของหัวใจ (EF: Ejection fraction) ด้วยการตรวจหัวใจด้วยอัลตราซาวด์ (Echocardiogram) หรือการตรวจสมรรถภาพหัวใจ (MUGA scan): เพื่อตรวจสอบการทำงานและโครงสร้างของหัวใจและวัดประสิทธิภาพการทำงานของหัวใจ

   • การตรวจคลื่นไฟฟ้าหัวใจ (Electrocardiogram - EKG): เพื่อตรวจสอบการทำงานของหัวใจและตรวจหาความผิดปกติที่อาจเกิดขึ้น

2. การป้องกันและการจัดการภาวะหัวใจล้มเหลว

   • ในรายที่มีปัญหา อาจมีการใช้ยาป้องกันหัวใจล้มเหลว เช่น เบต้าบล็อกเกอร์ (Beta-blockers) หรือ ยาลดความดัน (ACE inhibitors)

   • ปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์อย่างเคร่งครัด

การเตรียมตัวก่อนการให้ยา

1. ตรวจร่างกายและเลือด: การตรวจร่างกายและตรวจเลือดเพื่อประเมินสภาพร่างกายและความพร้อมในการรับยา

2. ปรึกษาแพทย์: ปรึกษาแพทย์เกี่ยวกับยาที่ใช้อยู่และการรักษาอื่น ๆ ที่ได้รับ เนื่องจากยาเคมีบำบัดอาจมีปฏิกิริยากับยาอื่น

3. เตรียมตัวทางจิตใจ: การเตรียมตัวทางจิตใจและการรับคำปรึกษาทางจิตเวชหากมีความเครียดหรือวิตกกังวล

ผลข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้น

การให้ยาเคมีบำบัดสูตร AC อาจก่อให้เกิดผลข้างเคียงต่าง ๆ ดังนี้:

• อาการอ่อนเพลีย: ผู้ป่วยอาจรู้สึกอ่อนเพลียและไม่มีแรง

• คลื่นไส้และอาเจียน: ยาเคมีบำบัดสามารถกระตุ้นให้เกิดอาการคลื่นไส้และอาเจียน

• ผมร่วง: ยาเคมีบำบัดสามารถทำลายรากผม ทำให้ผมร่วง

• ภูมิคุ้มกันลดลง: ยาเคมีบำบัดสามารถลดจำนวนเซลล์เม็ดเลือดขาว ทำให้ภูมิคุ้มกันของร่างกายลดลง

• ท้องเสียหรือท้องผูก: ผู้ป่วยอาจมีอาการท้องเสียหรือท้องผูก

• แผลในปากและคอ: การเกิดแผลในปากและคออาจทำให้ผู้ป่วยรู้สึกเจ็บและกินอาหารได้ยาก

การดูแลแผลในปากและคอ

แผลในปากและคอเป็นผลข้างเคียงที่พบได้บ่อยในการให้ยาเคมีบำบัด แต่สามารถจัดการและป้องกันได้ด้วยการดูแลตัวเองอย่างเหมาะสม

1. รักษาความสะอาดในช่องปาก

   • แปรงฟันอย่างน้อยวันละสองครั้งด้วยแปรงขนนุ่ม

   • ใช้น้ำยาบ้วนปากที่ไม่มีแอลกอฮอล์เพื่อลดการระคายเคือง

   • หลีกเลี่ยงการใช้ยาสีฟันที่มีส่วนผสมของฟลูออไรด์สูง

2. ดื่มน้ำให้เพียงพอ

   • การดื่มน้ำให้เพียงพอช่วยรักษาความชุ่มชื้นในปากและลดความเสี่ยงในการเกิดแผล

3. รับประทานอาหารที่ไม่ระคายเคือง

   • หลีกเลี่ยงอาหารที่มีรสเผ็ด เปรี้ยว หรือเค็มจัด

   • เลือกอาหารที่นุ่มและง่ายต่อการเคี้ยวและกลืน

4. การใช้ยาและผลิตภัณฑ์บรรเทาอาการ

   • ใช้ยาบรรเทาอาการเจ็บปาก เช่น ยาชาเฉพาะที่

   • ใช้ผลิตภัณฑ์ดูแลช่องปากที่มีส่วนผสมของสารที่ช่วยบรรเทาอาการแผลในปาก

การดูแลตัวเองระหว่างการให้ยาเคมีบำบัดสูตร AC

1. รักษาสุขอนามัยที่ดี: หมั่นล้างมือให้สะอาดและหลีกเลี่ยงการสัมผัสกับคนที่ป่วยเพื่อลดความเสี่ยงของการติดเชื้อ

2. รับประทานอาหารที่มีประโยชน์: เลือกรับประทานอาหารที่มีประโยชน์และสมดุล เพื่อเสริมสร้างภูมิคุ้มกันและฟื้นฟูร่างกาย

3. พักผ่อนอย่างเพียงพอ: การพักผ่อนอย่างเพียงพอจะช่วยให้ร่างกายมีพลังงานในการต่อสู้กับโรคและฟื้นฟูตัวเอง

4. พบแพทย์ตามนัด: ควรปฏิบัติตามนัดหมายและคำแนะนำของแพทย์อย่างเคร่งครัด

5. ดื่มน้ำให้เพียงพอ: การดื่มน้ำเพียงพอช่วยในการล้างสารพิษออกจากร่างกาย

สรุป

การให้ยาเคมีบำบัดสูตร AC เป็นวิธีการรักษามะเร็งเต้านมที่มีประสิทธิภาพ โดยมีวัตถุประสงค์ในการทำลายเซลล์มะเร็งและป้องกันการกลับมาเป็นซ้ำของโรค แม้ว่าการรักษาด้วยสูตร AC อาจก่อให้เกิดผลข้างเคียงต่าง ๆ แต่การดูแลตัวเองอย่างเหมาะสมและการปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์จะช่วยให้ผู้ป่วยสามารถผ่านพ้นการรักษาได้อย่างมีประสิทธิภาพและปลอดภัย